Asosyeşın Futbol. - S.Rıza Kuğu
Trabzon'da Spor:
Trabzon'un
spor ve özellikle futbol alanındaki başarıları son otuz yılda kendisini
açıkça göstermiş, futbolda lig şampiyonlukları ilk kez, İstanbul'un üç
büyükler denilen takımlarının dışındaki bir takım, "Trabzonspor"
tarafından arka arkaya kazanılmıştır. Trabzon'un spor tarihini, oradaki
spor geleneğini bilmeyenler bu başarıyı bir türlü kavrayamamışlardır.
Futbolun İstanbul'da yeni yeni oynandığı tarihlerde, 1913 yılında,
Trabzon'da "İdmanyurdu" adlı spor klübünün kurulduğunu ve futbol
turnuvalarının düzenlendiğini bilenler bu başarılara şaşmadılar. O
tarihlerde ve 1920' li yılların başlarında, Trabzon'da yalnız futbol
deyil, jimnastik sporlarının değişik dallarında, tenis, güreş ve boksta
kent içi ve kent dışı karşılaşmalar yapılıyordu. Hatta Tiflis'ten gelen
futbol takımları, Kafkas karması ile Trabzon'un değişik takımları
arasında karşılaşmalar düzenleniyordu. Gene yabancılarla boks ve güreş
karşılaşmaları yapılıyordu. Trabzon'da, 1921-22 yıllarında, "
İdmanocağı" klüp binasının önünde tenis kortu vardı. Trabzonlular ve
Trabzonda oturan yabancı uyruklular, kadın - erkek karışık tenis maçları
yapıyorlardı. O yıllarda bisiklek yarışları da ilgi çeken sporlar
arasında idi.
Süleyman Rıza Kimdir?
Aslen
Göreleli Kuğuzadelerden olan Süleyman Rıza Bey, 1903 yılında, babası
Kuğuzade Ali Rıza Bey'in subay olarak görevli bulunduğu Kırcali'de
doğmuştur. Daha sonra ailece İstanbul'a taşındılar ve orada ağabeyi
Mehmet Rıza ile 1915-1916 ders yılında Galatasaray Sultanisi'ne
girdiler. 1921 yılında Trabzon'a taşındılar. Süleyman Rıza, Trabzon'da,
"Hochstrasser" adlı otomobil firmasının acentesinde çalışmaya başladı. O
yıllarda 20 Ocak 1921 tarihinde kurulan "İdmanocağı" spor klübünde
ağabeyi Mehmet Rıza ile futbol oynadı. Klübün ikinci takımının kaptanı
idi. Ayrıca, yüksek atlama, sırıkla atlama, uzun atlama, gülle atma,
tenis ve koşu sporlarını yapan bir komple atlet idi. Süleyman Rıza
Trabzon Valisi Ebubekir Hazım Bey'in [Tepeyran] ricası ile "Vilayet
Sansür Kurulu"nda da görev yapıyordu. Süleyman Rıza, 1924 Paris
Olimpiyatlarına da katılmış ve sırıkla atlamada 3,75' lik derecesi ile
Türkiye rekoru kırmasına rağmen barajı aşamadığı için elenmiştir. Paris
yolculuğu sırasında tuttuğu günlük, o dönemin spor yaşamını ve sosyal
yaşamını anlatan değerli bir belge olarak kabul edilmektedir. Süleyman
Rıza, 1927 yılında çalıştığı firmanın Samsun acentası müdürü olarak
Samsun'a tayin edilince Trabzon'dan ayrılmıştır. Yurtiçinde ve
yurdışında çeşitli görevlerde bulunduktan sonra 1985 yılında emekliye
ayrılmış, İstanbul'a yerleşmiştir. Süleyman Rıza 1991 yılında aramızdan
ayrıldı.
Asosyeşın Futbol:
Kuğuzade
Süleyman Rıza'nın Asosyeşin Futbol adlı kitabı, şimdiki bilgilerimize
göre, Hasan Fuad'ın yayınladığı tarihsiz futbol kitabını saymazsak, M.
Seyfettin Özege'nin bildirdiği 1914 tarihli Futbol Kavaidi Umumiye adlı
kitaptan sonra Türkiye'de yayınlanan en eski futbol kitabı olarak kabul
edilmektedir.(1)
Asosyeşın
Futbol'da futbol oyununu kuralları çizimler eşliğinde anlatılmaktadır.
Bundan sonra "Futbolun İstanbul'da Suret-i İnkişafı ve Tarihçesi"
başlıklı bölümde, İstanbul'da kurulan futbol klüplerinin tarihleri ve
yaptıkları maçlar anlatılıyor. Kitabın diğer bölümünün başlığı:
"Trabzon'da Spor". Bu bölümde, 1913 yılında kurulan "İdmanyurdu" ve 20
Ocak 1921 tarihinde kurulan " Trabzon İdman Ocağı" klübü ve 1921 yılında
kurulan "İdman Grubu" anlatılıyor. Kitabın sonunda "İdman Ocağı Umumi
Nizamnamesi" yer almaktadır. Kitapta ayrıca, okulların spor yurtları,
örneğin Trabzon Sultanisi (Lisesi) ve Trabzon Sanayi Mektebi'nin spor
çalışmaları konusunda da bilgiler verilmektedir.
Asosyeşın
Futbol Ayşe Kuğu tarafından yeni harflere aktarılmış ve İ. Gündağ
Kayaoğlu - Öner Cıravoğlu tarafından yayına hazırlanmıştır.(2) Kitabın
eski yazı özgün baskısı bir sayfada, yeni yazı metni de bunun karşısında
diğer sayfada verilmiş ve sayfa düzeni , grafik düzeni ve baskısı
mükemmel bir şekilde gerçekleştirilmiştir.